Archief

maart 2019

Gezondheid

Democratie, sociocratie of autocratie

We hebben weer eens mogen stemmen, en dus is de discussie over ons politieke bestel weer aan de orde van de dag. Nu gaat het vooral over Thierry Baudet (FvD) die wordt weggezet als een narcist (zelfs racist) en als iemand die niet weet waar hij het over heeft. Zijn plastische taalgebruik en de retoriek van een aristocraat stoort iedereen die tegen hem is: alle partijen aan de linkerkant van onze politiek.

Baudet mag dan wel niet zo politiek correct zijn, hij is wel een echte democraat. En dat is toch wat we willen: democratie. Of toch niet?

Democratie: gelijkheidsideaal

Democratie is een bestuursvorm die uitgaat van het menselijke gelijkheidsideaal. Hierbij is iedereen vrij en gelijk in rechten en plichten, op welk levensgebied dan ook. Met andere woorden: iedere stem is evenveel waard. En om dit principe in de praktijk te kunnen brengen geldt steeds dat ‘de meeste stemmen gelden’. Maar zoals de Franse Filosoof en grondlegger van het moderne liberalisme Alexis de Tocqueville (1805-1859) al waarschuwde: ‘hier dreigt de tirannie van de meerderheid’. Door het ten uitvoer brengen van de wens van de meerderheid, komt de minderheid in de verdrukking en kan die slachtoffer worden van de meerderheid.

Zo staan vrijheid en gelijkheid op gespannen voet met elkaar. Een te grote vrijheid gaat ten koste van de gelijkheid, en andersom. Want als ik van de vrijheid gebruik maak om een bepaalde plaats in te nemen, dan is die plek niet meer beschikbaar voor een ander. En als ik vind dat iedereen hetzelfde moet kunnen en hebben, dan ben ik niet meer vrij om mijn eigen doel na te streven.

Kiezen of delen

Waar het in het hele leven om gaat, is kiezen of delen. In de praktijk wordt dit gezegde vaak tevoorschijn gehaald als je een keuze moet maken tussen twee redelijk onaangename dingen, elk met een andere consequentie. Maar dan heb jijzelf nog altijd de vrijheid om te bepalen welke keuze je maakt.

In oorsprong was dit ‘kiezen of delen’ een Germaanse beslissingsvorm die omgekeerd werkte. Want als er twee partijen iets moesten verdelen (erfenis, landgoed, buit) dan mocht de ene partij het goed splitsen in twee delen, waarna de ander (!) het eerst zijn deel mocht kiezen. Daardoor werd niet alleen de keuzevrijheid eerlijk verdeeld, maar moest de verdelende partij zich ook inleven in de overwegingen van die kiezende partij. In principe kom je dan in de sociocratische sfeer terecht, waarin ieders belang zorgvuldig wordt afgewogen om tot de beste keuze te komen.

Sociocratie: meer gelijkwaardig

Sociocratie is een bestuursvorm die uitgaat van gelijkwaardigheid van individuen. Die gelijkwaardigheid komt niet tot uiting in het “one man one vote” van de democratie, maar in het principe dat een besluit alleen genomen kan worden wanneer alle aanwezigen geen overwegend beargumenteerd bezwaar hebben tegen het nemen van dat besluit. Dit principe wordt het  consentbeginsel genoemd, waarbij er net zo lang ‘onderhandeld’ wordt tot iedereen zich kan vinden in het betreffende voorstel.

Dit is een uitstekend principe, waar ons poldermodel in de top ook enigszins op gebaseerd is. Maar hoe breng je dat in de praktijk met 17 miljoen Nederlanders? Hoe laat je iedereen op hetzelfde niveau meepraten? Want dat kan alleen als je allemaal dezelfde informatie hebt, er allemaal evenveel tijd in steekt en alle argumenten grondig met elkaar onder de loep neemt. En dat is een karwei dat op nationaal niveau geen enkele kans van slagen heeft.

Autocratie: alleenheerschappij

Ligt de oplossing dan in een autocratie, een maatschappij waar één enkele persoon of een heel kleine groep het voor het zeggen heeft?

Veel mensen hebben al lang genoeg van al die politieke discussies, en menigeen zit wel eens te verlangen naar een daadkrachtiger beslissing op regeringsniveau. Gewoon knopen doorhakken, niet meer en niet minder. Weg met de overheersing van elk partijbelang (preken voor eigen parochie) en weg met het eindeloos terugkeren op eigen schreden omdat er wat kiezers weg dreigen te lopen.

Daar zit eigenlijk wel wat in. Want elke dag opnieuw laten wij de grote beslissingen over aan mensen die het net even beter weten dan wij zelf: bij de dokter, bij onze werkgever, bij de bank en ga zo maar door.
Wat is er dan -bijvoorbeeld- mis met het ‘zakenkabinet’ van Baudet waarin de meest ervaren experts zitten op elk regeringsgebied (defensie, economie, klimaat, gezondheidszorg en zo meer)? Een kabinet dat ontdaan is van allerlei partijpolitieke- en private belangen en waarin iedereen elkaar de vliegen probeert af te vangen.

Niets, lijkt mij. Want Nederland als geheel is gewoon een grote BV. Of een groot gezin, waarin je ook niet elke dag opnieuw iedereen tevreden kunt stellen. En dan komen we eigenlijk uit bij de aristocratie: het leggen van de macht bij diegene, die ‘bewezen’ heeft dat hij er mee om kan gaan.

Passie

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Powered by themekiller.com