Elke dag horen we nieuwe verhalen over mensen die aan kanker lijden. Deze ziekte zal ongetwijfeld als de epidemie van de 21^ste eeuw de geschiedenis in gaan. Want inmiddels ziet het er naar uit dat 1 op de 3 mensen zelf met deze ziekte te maken krijgt. Elke keer opnieuw wordt er gecollecteerd en al 50 jaar lang wordt er intensief onderzoek naar gedaan. Dit alles met de bedoeling om deze ondoorgrondelijke ziekte ooit te kunnen bedwingen.

Maar wat is kanker precies? En waarom hebben we daar in onze maatschappij nu zo massaal mee te maken? Hier het eerste deel van mijn kijk op dit onderwerp.

Al vele eeuwen bekend

Al eeuwenlang is kanker een ziekte die bijzondere aandacht krijgt. In het oudst bekende medische handboek van de Indiër Ramajaha (2000 voor Christus) wordt al gesproken over deze ‘dodelijke gesel’. Rond 400 voor Christus trok de Griekse geneesheer Hippocrates de conclusie dat vooral de zogenaamde melancholische types te maken kregen met kwaadaardige gezwellen, en in 190 na christus gaf ook de Romeinse geneeskundige Galenus aan dat melancholische vrouwen wel aan borstkanker stierven maar de sanguinische niet (de begrippen melancholisch en sanguinisch komen uit de oude humoraal leer in de natuurgeneeskunde).

Na de middeleeuwen waren het mensen als Richard Guy (Engelse chirurg, 1750) en briljante artsen als Snow, Paget en Cutter (1880) die op een soortgelijke verband wezen tussen de persoonlijkheid van iemand en het krijgen van de ziekte kanker. Maar in de 20e eeuw, toen de geneeskunde zich steeds meer richtte op het kleine detail (het moleculaire en stoffelijke niveau) is de betekenis van onze ‘psyche’ bij ziekte gewoon uit beeld geraakt.

Pas vanaf 1965 is de samenhang tussen geest en lichaam weer enigszins betrokken in het onderzoek naar de oorzaken van kanker. Maar deze “andersdenkende” onderzoekers (uit alle windstreken afkomstig) zijn zelden genoemd, laat staat geroemd.

De essentie van kanker

Kanker is een ziekte waarbij er iets fout gaat in de aanmaak van nieuwe lichaamscellen. Deze doen gewoon niet meer wat ze moeten doen (zich vormen tot bruikbare en gezonde cellen) en vormen grote, nutteloze gezwellen. Deze wildgroei kan overal in het lichaam plaatsvinden en de wetenschappers hebben nog geen idee waar dat door komt. Er komt namelijk geen bacterie of virus aan te pas, en ook andere indringers van buitenaf zijn zelden te vinden. Dus wordt er naarstig gezocht in de genen (DNA-foutjes) om daar de boosdoener aan te kunnen wijzen.

Eerder genoemde alternatieve onderzoekers laten zien dat we het misschien gewoon moeten zoeken in het menselijk gedrag van deze tijd. Want waarom veranderen die genen ineens? (zie ook mijn artikel “ziekte: genetisch bepaald?” van 22 november 2016).

De kankermaatschappij

Het lijkt er op dat we letterlijk en figuurlijk in een ‘kanker-maatschappij’ leven. Rüdiger Dahlke heeft hier 25 jaar geleden een uitgebreid betoog over geschreven in zijn boek “Ziek zijn, signalen van de ziel”. Hij ziet kanker als een karikatuur van onze werkelijkheid. Evenals de kankercel uit is op verovering van het hele lichaam en alles aan haar wil te onderwerpen, wil de westerse maatschappij het leven –liefst op wereldniveau- naar haar hand zetten. Het kankerachtige ‘expansiestreven’ zien we overal in terug: in de industrie, de moderne steden, het landschap. Op alle hoeken en gaten wordt de aarde op kankerachtige wijze aangevreten en zonder erbarmen van haar natuurlijke weerstand (en ontwikkeling) beroofd. Dit aldus Dahlke.

Hij noemt de groei van onze economie even krankzinnig als het woekeren van kankercellen. Ook zegt hij dat de moderne maatschappij –ondanks haar streven naar een persoonlijke ontplooiing- door haar toedoen maakt dat iedereen zich voegt naar vaste strukturen en gekweld wordt door onzekerheden en angsten. Dit alles dankzij beloningen als status, geld en materie. Het gevolg is dat de menselijke ontwikkelingsweg, de zelfontplooiing, daarmee volledig opzij geschoven wordt. Zie daar onze kankerpersoonlijkheid: de mens, die zich in extreme mate heeft aangepast en probeert zich naar de geldende normen te voegen en niemand lastig te vallen door zelf eisen te stellen.

In het volgende artikel komen de (eensluidende) conclusies van een aantal andere onderzoekers aan de orde.

Gezwelvorming: de woekering van onvermogen