Als we het over de hersenen en het zenuwstelsel hebben, dan komen we vanzelf ook uit bij het begrip IQ: een maat voor onze intelligentie of ‘slimheid’. Maar dat IQ is eigenlijk maar heel beperkt en zeker niet het enige wat telt.
Veel minder bekend maar minstens zo belangrijk zijn ons EQ (emotionele quotiënt) en SQ (spirituele quotiënt). Deze twee vormen van intelligentie worden doorgaans niet genoemd, maar zijn veel geschikter om de vaardigheden en intelligentie van de mens uit te drukken dan het IQ. In feite bepalen deze twee in hoeverre we ‘echt mens’ zijn: een voelend, meelevend en gewetensvol wezen.

Drie verschillende ‘organisaties’

In de afgelopen eeuw heeft het hersenonderzoek grote sprongen voorwaarts gemaakt. Daaruit is (vooralsnog) gebleken dat onze hersenen een complex geheel vormen met 3 soorten verschillende organisaties om dingen te leren, te onthouden en verder te ontwikkelen: die van het traditionele IQ, het EQ en het SQ.

IQ

Dit staat voor onze denkkracht, de mate waarin we logisch, lineair en volgens bepaalde regels kunnen denken (serieel denken). Dit is het stuk waar je op aangesproken wordt bij een normale IQ test: “als dat en dat het geval is, dan volgt dat eruit”. Het leren van deze dingen gebeurt stap-voor-stap, via enkelvoudige neurale verbindingen (zenuwbanen).

EQ

Dit betreft ons vermogen om met de gevoelens en ervaringen van onszelf en anderen om te gaan (associatief denken). Dit ‘denken’ verbindt emoties aan onze gewaarwordingen en aan onze omgeving, waardoor we kunnen leren fietsen, gezichten en geuren herkennen of een begaafd pianist kunnen worden. Hierbij werken ons verstand en het gevoel (hart en lichaam) samen, simultaan en ervaringsgewijs, in complexe neurale netwerken (elk met ontelbare neuronen).

SQ

Dit is het vermogen om inzicht te krijgen in een situatie en daarop begripvol te reageren. Hierbij is ons hele zenuwstelsel betrokken (de verbinding tussen alle afzonderlijke delen) zodat het SQ ook wel het verbindende, zingevende denken wordt genoemd.

In het SQ ligt de behoefte besloten om te vragen naar het waarom der dingen, om iets te willen creëren of te ontwikkelen en bij onszelf te rade te gaan. Het is het thuisfront van onze dromen en ambities, onze creativiteit, ons geweten en bewustzijn (geest/ziel).

Robot: altijd zonder SQ

Terwijl computers feilloos kunnen worden geprogrammeerd op het niveau van de IQ en EQ, zullen zelfs de meest geavanceerde robots het zonder SQ moeten doen. Ze kunnen sneller en nauwkeuriger rekenen dan de mens, autorijden, koffiezetten, zorg verlenen en wat al niet meer. Maar ze zullen nooit zelfstandig iets overwegen of beslissen, nooit op ontdekkingsreis gaan, geen geweten hebben dat aan ze knaagt, geen ervaringen prijsgeven en geen creatieve of nieuwe processen starten. Ze zullen nooit eens gek doen, verrassend zijn of alles over een andere boeg gooien. Ze worden niet ziek of depressief en voelen zich blij noch verdrietig.

Want hoe inventief ons menselijk brein ook is, onze persoonlijke spirituele component (dat wat ‘in het vlees treedt’ of reïncarneert) zullen we nooit kunnen imiteren: noch in de vorm van een computer noch in de vorm van een kloon.

Voor de liefhebber

Als je meer wilt lezen over dit complexe onderwerp, dan zijn er de nodige boeken voorhanden. De meest bekende onderzoeker naar de organisatievormen in onze hersenen is misschien wel Dr. Antonio Damasio, een hoogleraar neurologie die niet alleen innovatief onderzoek heeft gedaan naar de neurobiologische basis van het menselijk leven maar ook jarenlang mensen bestudeerd heeft met hersenbeschadigingen.
In zijn boeken “De vergissing van Descartes” en “Het gelijk van Spinoza” maakt hij -onder meer- duidelijk welke plaats emoties en gevoelens in ons lichaam hebben, hoe ze met alles verbonden zijn en hoe essentieel ze zijn voor het menselijke leven.

Iemand, die zich vooral verdiept heeft in het EQ is Daniel Goleman (met zijn boek ‘Emotional Intelligence’ als resultaat) terwijl Danah Zohar en Dr. Ian Marshall een fantastische aanvulling geven op Damasio’s werk met hun boek ‘Spirituele Intelligentie’.

En dat is maar een kleine greep uit het geheel. Over het EQ als het SQ zijn intussen ook boeken van Nederlandse herkomst verschenen, en Ken Wilbers mag natuurlijk niet vergeten worden als belangrijke schrijver over de psychologie van ons bestaan.

De hersenen: onze muziekinstallatie?