Inzage in het onbewuste

Als we slapen, zijn we ons niet meer bewust van alles wat er om ons heen gebeurt. Het is een periode waarin we ons hoofd te rusten leggen en even in het ‘niets’ zijn. Maar we weten allemaal dat er dan nog van alles kan gebeuren: van slaapwandelen en praten tot aan dromen, van een eenvoudig snurkje tot apneu.

Ik begin dan ook met de dromen, al die vreemde taferelen en gebeurtenissen die zich tijdens onze slaap aandienen en waar we bij het wakker worden nog van onder de indruk zijn.

Freud en Jung: het begin van de duiding

Met zijn boek ‘Traumdeutung’ (1900) heeft de psychoanalyticus Sigmund Freud het verschijnsel van de droom op het psychologisch onderzoeksveld geplaatst, terwijl zijn leerling Jung daar verder mee aan het werk is gegaan. Sindsdien worden dromen op allerlei manieren gebruikt om het onbewuste deel van de mens te bestuderen en te duiden. Dromen bevatten allerlei symbolen, die niet worden verzonnen (met het denkende brein) maar spontaan naar voren komen. Je kunt ze niet manipuleren. Jung stelde: ‘de droom is een theater waarbij de dromer tegelijk scène, speler, souffleur, regisseur, publiek en criticus is’. Dromen weerspiegelen dus de innerlijke toestand van het ogenblik en geven aan wat er aan de houding tegenover het leven mankeert. Dit roept dus op tot een nadere inspectie van de levenshouding.

Dromen analyseren

In het voorgaande stukje over water heb ik al iets gezegd over mijn dromen. Daarmee heb ik willen aangeven hoe mijn onbewuste aangaf waar het mee bezig was en op welk vlak ik mijn levenshouding moest herzien. Hieronder geef ik nog wat meer voorbeelden, om je op weg te helpen bij de interpretatie van je eigen dromen. Daarbij maakt het verschil of het om een eenmalige droom gaat (een kortstondige belevenis) of om een reeks (langdurend thema).

Het lukt me niet

Bijna al mijn dromen zijn van langdurige of terugkerende aard en ook al zijn de beelden steeds anders, de essentie van het verhaal is steeds hetzelfde. Zo heb ik jaren gedroomd over iets waar ik niet in slaagde: ik moest ergens iets halen en die plaats bestond niet meer, ik moest slapen in een hotel en de kamer was dichtgemetseld, ik moest met een trein die niet kwam of met een lift die bleef steken. In al die dromen moest ik iets doen wat me niet lukte, met niemand in de buurt om mij te helpen. Ik bleef telkens steken, met de vraag ‘wat nu’. En dat kwam -natuurlijk- overeen met mijn leven van dat moment, waarin het me niet lukte om dat wat ik eigenlijk wilde voor elkaar te krijgen.

Alleen op de wereld

Een andere reeks dromen had te maken met allerlei situaties in de wereld, waar ik in mijn eentje rondliep of alleen overbleef. Grote overstromingen, waarbij ik een berg op moest rennen om te overleven, alleen rondlopend in een immens groot open veld met een fikse onweersbui boven mij en geen plek om te schuilen, op weg zijn met een groep (die ik nooit zag) en iedereen kwijtraken, en met een vliegtuig moeten reizen waar geen plaats voor mij was zodat ik aan de vleugel moest hangen. In al die dromen was het overheersende gevoel dat ‘ik het allemaal alleen moest zien te redden’. Ik heb het nu over de eerste jaren waarin mijn man was overleden en ik weer een leven, alleen, moest zien op te bouwen. Iets waar ik op dat moment –in mijn gevoel- nog niet in geslaagd was hoewel ik -in het leven zelf- alles op orde meende te hebben.

Ik kan verder zonder hem

Een andere reeks dromen uit diezelfde periode ging over mijn overleden man. Telkens doemde hij weer op, in een mengeling van situaties uit het verleden. Elke keer liet hij zich even zien, maar verdween dan ook weer. In die dromen bleef ik steeds maar zoeken waar hij was omdat ik blij was hem te zien. Maar nooit kon ik hem vinden. Pas vele jaren later, toen ik het verlies van hem eindelijk verwerkt had, kwam de ‘verlossende droom’. Ik kwam hem weer tegen, op een soort feestje, en we raakten in gesprek. Hij gaf aan dat hij graag terug wilde komen, maar ik heb hem laten weten dat ik dat niet wilde en dat hij zijn eigen weg mocht gaan. Ik had niet meer het gevoel dat ik hem terug wilde, en het was goed zoals het was. Dat was de laatste droom in deze reeks.

Wat mij betreft is het dus duidelijk dat dromen geen bedrog zijn en voortkomen uit het onbewuste. Bij elke droom is het belangrijk om je af te vragen wat er gebeurde in die droom, en hoe je je daarbij voelde. In principe weet je dan waar je ongeveer staat.

De Maan: Koningin van de nacht